Türkiye genelinde yüzbinlerce yiyecek içecek işletmenin gelirini eriten, kâr marjlarını yok eden ve esnafı çöküşe sürükleyen %40–%50’ye varan online yemek platformlarının fahiş komisyon uygulamaları, Eskişehir’den yükselen bir çıkışla Türkiye gündemine yeniden oturdu.
Eskişehir Gastronomi Derneği Başkanı ve Eskişehir Lokantacılar ve Kasaplar Esnaf Odası Başkan Adayı Murat Arnik, yerel ve ulusal ölçekte ses getiren sert açıklamasıyla online yemek platformlarına karşı ilk büyük topyekûn boykot hamlesini duyuran isim oldu.
Murat Arnik: Esnafın sesini duyun artık “bu bir ticari model değil, dijital tekelleşme!”
“Rekabet Kurumu ve Ticaret Bakanlığı derhal devreye girmeli. Komisyonlara yasal üst sınır getirilmeli! Taban–tavan oranı belirlenmeli.”
Arnik: “Online sipariş platformları tarafından işletmelerimizin zararımıza değil, kazancımızın neredeyse tamamından fazlasına ortak oldular.”
Murat Arnik: “Online yemek platformları aldıkları fahiş komisyonları revize etmedikleri takdirde, Eskişehir’de 5.250 işletme ile birlikte sistemlerimizi belirleyeceğimiz tarihte kapatarak boykot uygulayacağız.”
“Bu gidişata dur diyen yok, ses çıkaran yok, esnafımıza sahip çıkan yok.”
Türkiye’de yiyecek–içecek sektörünün pazar büyüklüğünün 2025 yılı itibarıyla yüzbinlerce işletmesi ile ekonomiye ve istihdama katkı sağladığını belirten Arnik, bacasız fabrika gibi çalışan bu işletmelerin özellikle pandemi ile tüketici alışkanlıklarındaki değişiklik ve dijital dönüşümün yansımasıyla online sipariş sistemlerinin iştah kabartan yüksek, kontrolsüz komisyon sistemiyle birleşince esnafı ağır mali baskıya soktuğunu ifade etti.
“Bu ticari model değil, dijital bir tekel düzenidir.”
“500 TL’lik siparişin 250 TL’si online sipariş platformları tarafından komisyon olarak kesiliyor.”
Arnik, ulusal basında sıkça yer alan esnafın belini büken acı tabloyu tek tek özetledi:
• Online paket başı %38 komisyon
• %10 KDV
• Zorunlu reklam harcamaları komisyon giderleri
• Zorunlu joker indirimleri komisyonları
• Görünürlük için ekstra puanlama bedelleri komisyonları
• Komisyon hizmet bedeli %18 KDV ücreti
• Zorunlu kurye tekelciliği
“500 TL’lik siparişin 250 TL’sinden fazlası online platformların komisyonlarına gidiyor.”
Hatta bazen küçük ölçekli siparişlerde bırakın para kazanmayı, üstte borçlu bile çıkan esnafımız var.
“Joker indirim yapmazsan platformlarda görünürlük yok. Reklam vermezsen sipariş yok. Kurye kullanmazsan sistem dışısın.”
“Hükümet enflasyon ile mücadele ederken, online sipariş sistemlerinin oluşturduğu yüksek komisyonlar vatandaşın sofrasına yapay enflasyon oluşturmaktadır.”
“Komisyon Oranları Düşerse Menü Fiyatları En Az %25 Geriler!”
Arnik: “Online platformlardaki komisyonlar düşerse fiyatlar da en az %25 geri gelir. Hem vatandaşın alım gücü artar, hem de esnaf rahat nefes alır; iş potansiyeli ve hacmi artar.”
“Esnafın sırtından para kazanan bu dijital tekel sistemine boyun eğmeyeceğiz! Boykot için düğmeye basmaya hazırız!”
“Yeter artık! Fahiş komisyon oranlarını kabul etmiyoruz, tüm gücümüzle direneceğiz!”
“Boykotun ateşini Eskişehir’den tüm meslektaşlarımız ile birlikte başlatmaya hazırız.”
Arnik, Türkiye’nin 81 ilindeki yüzbinlerce meslektaşına seslenerek çözüm için birlik çağrısı yaptı:
“Online yemek platformlarının fahiş komisyon dayatmasına karşı boykotun ateşini Eskişehir’den 5.250 işletme olarak topyekûn mücadeleye hazırız.”
“Sesimizi duyan yoksa, sahipsiz değiliz. Eskişehir’de örgütlü mesleki yapımızla biz bize yeteriz!”
“Meslektaşlarım birlik olursa bizleri kimse yönetemez.”
Arnik, örgütlü mesleki dayanışma içinde kendi online sipariş sistemlerini kuracaklarını ve bu online sayfa üzerinden müşterilere hizmet vereceklerini açıkladı.
“Yıllardır artan ekonomik baskılarla boğuşan esnafın artık sabrı tükendi.”
“Anadolu’nun 5. büyük şehri, bozkırın ortasından Eskişehir’den Türkiye’ye bir ses yükseliyor: Bu düzen ve bu sektörün sözde temsilcileri tepeden tırnağa kadar değişecek. Söz veriyorum, bunun için mücadelemiz Ankara’ya kadar sürecek.”
“Bu esnaf ve sanatkâr artık nefes alamıyor.”
Arnik, online platform komisyonlarının yanında esnafın omzuna yüklenen diğer ağır yükleri de şöyle sıraladı:
• Aşırı yüksek vergi yükleri
• Küçük esnafı bunaltan Maliye denetimleri ve psikolojik baskı
• Orantısız KDV ve ceza uygulamaları
• Fahiş kira artışları ve yüksek stopaj bedelleri
• Elektrik–su–doğalgazdaki yüksek tarifeler
• Dolaylı vergi maliyetleri
• Yerel belediyelerin tabela, çöp, çevre temizlik vergileri
• Katı atık bedeli gibi yüksek oranlı ek vergiler
“Esnaf olarak derdimizi kime anlatacağımızı şaşırdık.”
Eskişehir’de vekillere ulaşmak neredeyse imkânsız. Diyelim ki ulaştınız, sorunu anlatmak ve çözüm beklemek hayal; çünkü sahanın sesini dinlemeyen siyasetçilerin bir kulağı kapalı olur. Eskişehir’de siyasi partilerin il başkanları kendilerini zaten başka bir boyutta görüyorlar. Kısacası kimsenin vatandaşla, halkla, esnafın derdiyle işi yok.
“Esnafımız her konuda bizim kapımızı çalıyor çünkü biliyor ki dertleriyle dertlenip sorununu çözmek için mücadele edecek bir STK var.”
Bizler örgütlü mesleki sivil toplum kuruluşuyuz. Birilerinin dediği gibi 5 kişi değiliz, 17.000 kişiyiz şu anda ve Eskişehir’in yerelde bizi ilgilendiren her konuda yetki ihtisas odalarından daha fazla mücadele edecek gücümüz ve kabiliyetimiz var.
“Haklı olduğumuz davamızda asla susmayacağız.”
Kamu kurumlarının esnafla rekabet eden “kent lokantaları” açıldı, esnafımız adına ilk itiraz eden biz olduk. “Kent kasabı” açıldı, biz tepki koyduk. Oda temsilcileri kendini kötü etmemek için kafasını kuma gömmüş, cılız bir sesle esnafın hakkını sözde arıyorlar.
Amaç topluma hizmet ise bu gösterişten uzak, siyaset malzemesi yapılmadan olmalı ve vatandaş ile esnafı karşı karşıya getirmeyecek bir model üretilmeli.
“Ekonomik kriz sadece vatandaşa yok, esnaf ve sanatkâr için de var.”
Her gün yeni bir yük omuzlarına biniyor. Bu esnaf ve sanatkâr nasıl ayakta kalacak? Giderlerini ve masraflarını çıkartamayan esnaf kepenk indirmek zorunda kalıyor.
“Kepenk kapatan esnaf sadece işini değil, geleceğini ve hayallerini kaybediyor.”
“Esnaf olarak anahtarlarımızı sizlere verelim, bu masrafları bir ay ödeyin de görelim!”
Yüksek online sipariş komisyonları işletmeleri batırıyor. Bu yükle ayakta durmak çok zor. O yüzden esnaf bir yılı dolduramadan ya kapatıyor ya da devir etmek zorunda kalıyor.
Eskişehir gibi nüfusu belli olan bir şehirde bir yıl içinde sadece bir sektörde 482 işletmenin el değiştirmesi normal mi?
Eskişehir’de 2024 yılı içinde sadece esnaf sicilden kapatan yiyecek–içecek işletme sayısı 267. Bir de bunun içinde sadece vergisini kapatıp sicilden kapatmayanlar var
Aynı yılın açılış oranı, sadece sicil kaydı ile açılan işletme sayısı 482. Vergi açıp sicile kayıt olmayanlar hariç. Kapatan esnafın neden kapattığını, geride nasıl bir yükle kapattığını soran ve dertlenen bir yönetici yok maalesef. Çünkü onların keyfi yerinde. Esnaf, sadece sayılardan ibaret gören temsilciler var başımızda. Dükkan açan esnaftan da, işyerini kapatan esnaftan da para geliyor. O yüzden dertlenecek kimse yok. Herkesin keyfi yerinde bir model işliyor maalesef.
Esnaf online sipariş komisyonları altında ezilirken “Nerede bu esnafın ihtisas Lokantacılar Oda Temsilcileri?”
Nerede yüzbinlerce esnafı temsil eden Türkiye Lokantacılar Federasyonu? Esnaf teşkilatına bir online sistem yaptıracak kadar gücünüz yok mu? “Aidat mesajı atmakla, esnaftan aidat toplamakla başkanlık olmaz!” Evlerinizde iş adreslerinizi gösterip belki o koltuklarda vergi sistemini kandırabilirsiniz ama esnaf bunun hesabını sizlerden vakti gelince sorar.
Yeni açılan esnafın sicile ödediği kayıt ücreti dışında, esnafı mağdur ederek tekrardan “oda kayıt ücreti” diye aldığınız paraların hesabını verecek birinin, esnafın sorunlarıyla uğraşmasını beklemek ancak insanın aklıyla dalga geçmesi gibi bir şey olur.
Ayın sonunda tek kuruş vergi ödemeyen, işyeri bordrosunda bir tek eleman çalıştırmayan Oda temsilcileri nasıl esnafın derdini anlayacak? Şaka mısınız sizler? Gidin başka yerde oynayın. Esnafın sorunları 8 yıldır çözülmemiş. Yıllardır esnafı uyuttunuz, sözler vadedip hiçbir somut icraat yapmadınız. Şimdi mi yapacaksınız? Bu esnaf teşkilatı için en büyük talihsizlik sizlersiniz. Sabah akşam aidat mesajı atmakla başkanlık olmaz! O koltukların hakkını verin, iradeniz yoksa bırakın!
Bu mücadele sadece esnafın değil, tüketicinin de mücadelesidir.
